Kolegiata tumska w Łęczycy

Jest to romański kościół, wybudowany w 1161 r. Budowla w całości wykonana jest z głazów narzutowych, zebranych z okolicznych pól i łąk. (Lodzińska, Wieczorek, 2010)

Fot. Kolegiata tumska na tle okolicznych zabudowań. Przed nią widoczna płaska łąka, stanowiąca pradolinę rzeki Bzury (fot. Barbara Raszewska).

Kościół jest zlokalizowany w pobliżu wczesnośredniowiecznego grodu, zbudowana w stylu romańskim. W 997 r. istniało tutaj opactwo benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego, utworzone prawdopodobnie z fundacji Bolesława Chrobrego i z udziałem świętego Wojciecha. W tym miejscu w 1161 roku zbudowano kolegiatę ( http://www.zamkilodzkie.pl, 2009 ).

Fot. Kolegiata Tumska. Dwie zachodnie wieże i potężna dwukondygnacyjna absyda (fot. Barbara Raszewska).


Kolegiatę poświęcono w roku 1161, podczas pierwszego zjazdu władców ówczesnej Polski. Kościół stanowił siedzibę kapituły i kolegiatę, a do 1818r. archikolegiatę. Następnie z nakazu cara Aleksandra I zlikwidowano kapitułę, a kościół do 1915 roku był jedynie siedzibą parafii. Kapitułę odnowiono w 1995 roku, przywracając tym samym tumskiej świątyni rangę archikatedry.(http://www.zamkilodzkie.pl, 2009)


Fot. Kolegiata Tumska. Ściany kolegiaty zbudowane z głazów narzutowych, portale nad oknami wykonane z piaskowców barwy żółtokremowej (fot. Barbara Raszewska).



Kolegiata jest potężną budowlą o wymiarach przeszło 35 na 12 m. Jest to trójnawowa, orientowana bazylika wybudowana w stylu romańskim, posiadająca dwie absydy na końcach osi wzdłużnej. Od wschodu znajdują się dwie baszty zwieńczone stożkowym dachem, a od zachodu czteroboczne wieże (http://www.zamkilodzkie.pl, 2009 ).

Fot. Tympanon zdobiący portal nad głównym wejściem do świątyni (fot. Barbara Raszewska)


Właściwe wejście do świątyni stanowi wspaniały romański portal datowany na 1160r, który w celach ochronnych został obudowany kruchtą. Tympanon umieszczony na nim przedstawia postać Madonny z Dzieciątkiem, adorowaną przez dwa anioły. Ponadto rzeźbie towarzyszą motywy kwiatowe, zwierzęce i figuralne ( http://albumromanski.pl, 2010 ).

Fot. Wnętrze kolegiaty, widok na główny ołtarz (fot. Barbara Raszewska). 

Fot. Wnętrze kolegiaty, widok na balkon z chórem (fot. Barbara Raszewska).

Fot. Drugi ołtarz kolegiaty, znajdujący się na przeciwnym końcu nawy głównej (fot. Barbara Raszewska).

Fot. Jedna z płaskorzeźb ocalałych liczne podpalenia i grabieże (fot. Barbara Raszewska).

Fot. Balkony w nawach bocznych (fot. Barbara Raszewska).

Fot. Płaskorzeźba z XIIw przedstawiająca Chrystusa Pankratora (fot. Barbara Raszewska).

Począwszy od XV w. kolegiata była modyfikowana. Jej wnętrze nosi ślady pracy artystów romańskich, gotyckich, barokowych oraz klasycystycznych. W świątyni znajduje się bardzo cenny zabytek datowany na wiek XII, tj. płaskorzeźbę przedstawiającą Chrystusa Pankratora. Na uwagę zasługują również: romańska płyta nagrobna, przedstawiająca rycerza, czternastowieczne kamienne wsporniki sklepienne i krzyżowe, sklepienia naw bocznych, portal gotycki, prowadzący z prezbiterium do zakrystii, płyty nagrobne kanoników łęczyckich z XV w., stalle gotyckie z początku XVI w., fragmenty fresków gotyckich i renesansowych ( http://albumromanski.pl, 2010 ).

Fot. Ściana kolegiaty zbudowana z kostki granitowej. Widoczne są tutaj różowe i szare granity, laminowane gnejsy, oraz różnokolorowe porfiry (fot. Barbara Raszewska).

Cała kolegiata zbudowana jest głównie z granitowych głazów narzutowych – eratyków przyniesionych tutaj przez lądolód i osadzonych w morenie dennej na obszarze Łęczycy. Są to przede wszystkim granity o bardzo różnej kolorystyce i składzie mineralnym oraz różnej wielkości kryształów, a także sjenity.

Fot. Wschodnia ściana świątyni. Widoczne różnobarwne, ociosane głazy. Portale nad oknami wykonane z piaskowców serii ciechocińskiej (fot. Barbara Raszewska).


Okazy takich głazów, w całym województwie występują w bardzo dużej ilości. Są one śladem epoki lodowcowej. Są one charakterystyczne dla terenów ukształtowanych przez lądolód skandynawski, który w czwartorzędzie kilkakrotnie wkraczał na teren Polski, obejmując swym zasięgiem większość terytorium kraju.

Głazy występują w postaci naturalnych głazowisk, są wydobywane podczas prac rolniczych, budowlanych itp. Stanowią one również cenny surowiec budowlany, wykorzystywany do budowy obiektów sakralnych i monumentalnych (Ziomek, 2008).

Fot. Kolegiata tumska, wieże i absydy charakterystyczne dla romańskiej architektury sakralnej (fot. Barbara Raszewska).

Takie naturalne głazowiska eratyków występują zwykle w pradolinach rzek, którymi przemieszczał się lądolód niosąc ze sobą materiał skalny wraz z masą gliny zwałowej. Podczas wycofywania się go, głazy wraz z gliną były uwalniane i pozostawiane w morenie dennej. Na obszarze północnej i centralnej Polski jest wiele takich miejsc, niektóre z nich stanowią rezerwaty przyrody (Ziomek, 2008).

Największą ilość stanowią skały pochodzenia magmowego: granity, gnejsy, porfiry, kwarcyty. Oprócz nich zdarzają się też głazy zbudowane ze skał osadowych, głównie piaskowców i wapieni.

Fot. Prezbiterium zamknięte absydą z absydolią (mniejszą absydką) (fot. Barbara Raszewska).

Kamień wykorzystany do budowy kolegiaty był ciosany w kostkę ( http://albumromanski.pl, 2010 ).

Portale nad oknami i nad wejściem wykonane zostały z piaskowców serii ciechocińskiej barwy żółtokremowej , pochodzących z okolic Drzewicy, a we wnętrzu, do budowy łuków wykorzystano cegłę (Ziomek, 2008).

Około 300 m od kolegiaty znajduje się wczesnośredniowieczny gród łęczycki. Do tej pory odkryto wejście bramne z 900 r, znajdujące się w północnej części. Archeolodzy wydobyli również m.in. groty strzał, zdobione srebrem żelazne ostrogi, bogate aplikacje odzieży, elementy strojów, noże, pierścienie wykonane ze szkła, srebra oraz złota, a także narzędzia kowalskie (http://archeowiesci.pl/, 2009).

Brama wraz z grodem została spalona w 1107 r przez wojska Bolesława Krzywoustego, który walczył o tron ze swoim bratem Zbigniewem. Krzywousty odbudował jednak gród, który został ponownie spalony przez krzyżaków w 1331 r (http://archeowiesci.pl/, 2009).

Po zakończeniu prac archeologicznych planowana jest rekonstrukcja grodu (http://archeowiesci.pl/, 2009).

Obiekt jest szczególnie ważny głównie ze względów historycznych. Dzieje kolegiaty tumskiej i pobliskiego grodziska sięgają początków państwa Polskiego, a jest to jedno z niewielu takich miejsc w województwie łódzkim.

Kolegiata tumska dodatkowo jest obiektem, który obrazuje nam jak wiele różnorodnych głazów narzutowych przyniósł ze sobą czwartorzędowy lądolód i jak praktycznie można wykorzystać te skały.



Bibliografia:
http://www.zamkilodzkie.pl
http://albumromanski.pl
http://archeowiesci.pl/
Lodzińska E., Wieczorek W., 2010, Województwo Łódzkie. Polska niezwykła., Demart, Warszawa
Ziomek J., 2008, Budowa geologiczna Łodzi i regionu, Wyd. UŁ, Łódź
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź


Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Na początek...

Kopalnia żelaza w Łęczycy.

Kościół św. Idziego w Inowłodzu