Kolegiata tumska w Łęczycy
Jest to romański kościół, wybudowany w 1161 r. Budowla w całości wykonana jest z głazów narzutowych, zebranych z okolicznych pól i łąk. (Lodzińska, Wieczorek, 2010)
Kościół jest zlokalizowany w pobliżu wczesnośredniowiecznego grodu, zbudowana w stylu romańskim. W 997 r. istniało tutaj opactwo benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego, utworzone prawdopodobnie z fundacji Bolesława Chrobrego i z udziałem świętego Wojciecha. W tym miejscu w 1161 roku zbudowano kolegiatę ( http://www.zamkilodzkie.pl, 2009 ).
Kolegiatę poświęcono w roku 1161, podczas pierwszego zjazdu władców ówczesnej Polski. Kościół stanowił siedzibę kapituły i kolegiatę, a do 1818r. archikolegiatę. Następnie z nakazu cara Aleksandra I zlikwidowano kapitułę, a kościół do 1915 roku był jedynie siedzibą parafii. Kapitułę odnowiono w 1995 roku, przywracając tym samym tumskiej świątyni rangę archikatedry.(http://www.zamkilodzkie.pl, 2009)
Kolegiata jest potężną budowlą o wymiarach przeszło 35 na 12 m. Jest to trójnawowa, orientowana bazylika wybudowana w stylu romańskim, posiadająca dwie absydy na końcach osi wzdłużnej. Od wschodu znajdują się dwie baszty zwieńczone stożkowym dachem, a od zachodu czteroboczne wieże (http://www.zamkilodzkie.pl, 2009 ).
Właściwe wejście do świątyni stanowi wspaniały romański portal datowany na 1160r, który w celach ochronnych został obudowany kruchtą. Tympanon umieszczony na nim przedstawia postać Madonny z Dzieciątkiem, adorowaną przez dwa anioły. Ponadto rzeźbie towarzyszą motywy kwiatowe, zwierzęce i figuralne ( http://albumromanski.pl, 2010 ).
Począwszy od XV w. kolegiata była modyfikowana. Jej wnętrze nosi ślady pracy artystów romańskich, gotyckich, barokowych oraz klasycystycznych. W świątyni znajduje się bardzo cenny zabytek datowany na wiek XII, tj. płaskorzeźbę przedstawiającą Chrystusa Pankratora. Na uwagę zasługują również: romańska płyta nagrobna, przedstawiająca rycerza, czternastowieczne kamienne wsporniki sklepienne i krzyżowe, sklepienia naw bocznych, portal gotycki, prowadzący z prezbiterium do zakrystii, płyty nagrobne kanoników łęczyckich z XV w., stalle gotyckie z początku XVI w., fragmenty fresków gotyckich i renesansowych ( http://albumromanski.pl, 2010 ).
Cała kolegiata zbudowana jest głównie z granitowych głazów narzutowych – eratyków przyniesionych tutaj przez lądolód i osadzonych w morenie dennej na obszarze Łęczycy. Są to przede wszystkim granity o bardzo różnej kolorystyce i składzie mineralnym oraz różnej wielkości kryształów, a także sjenity.
Okazy takich głazów, w całym województwie występują w bardzo dużej ilości. Są one śladem epoki lodowcowej. Są one charakterystyczne dla terenów ukształtowanych przez lądolód skandynawski, który w czwartorzędzie kilkakrotnie wkraczał na teren Polski, obejmując swym zasięgiem większość terytorium kraju.
Głazy występują w postaci naturalnych głazowisk, są wydobywane podczas prac rolniczych, budowlanych itp. Stanowią one również cenny surowiec budowlany, wykorzystywany do budowy obiektów sakralnych i monumentalnych (Ziomek, 2008).
Takie naturalne głazowiska eratyków występują zwykle w pradolinach rzek, którymi przemieszczał się lądolód niosąc ze sobą materiał skalny wraz z masą gliny zwałowej. Podczas wycofywania się go, głazy wraz z gliną były uwalniane i pozostawiane w morenie dennej. Na obszarze północnej i centralnej Polski jest wiele takich miejsc, niektóre z nich stanowią rezerwaty przyrody (Ziomek, 2008).
Największą ilość stanowią skały pochodzenia magmowego: granity, gnejsy, porfiry, kwarcyty. Oprócz nich zdarzają się też głazy zbudowane ze skał osadowych, głównie piaskowców i wapieni.
Kamień wykorzystany do budowy kolegiaty był ciosany w kostkę ( http://albumromanski.pl, 2010 ).
Portale nad oknami i nad wejściem wykonane zostały z piaskowców serii ciechocińskiej barwy żółtokremowej , pochodzących z okolic Drzewicy, a we wnętrzu, do budowy łuków wykorzystano cegłę (Ziomek, 2008).
Około 300 m od kolegiaty znajduje się wczesnośredniowieczny gród łęczycki. Do tej pory odkryto wejście bramne z 900 r, znajdujące się w północnej części. Archeolodzy wydobyli również m.in. groty strzał, zdobione srebrem żelazne ostrogi, bogate aplikacje odzieży, elementy strojów, noże, pierścienie wykonane ze szkła, srebra oraz złota, a także narzędzia kowalskie (http://archeowiesci.pl/, 2009).
Brama wraz z grodem została spalona w 1107 r przez wojska Bolesława Krzywoustego, który walczył o tron ze swoim bratem Zbigniewem. Krzywousty odbudował jednak gród, który został ponownie spalony przez krzyżaków w 1331 r (http://archeowiesci.pl/, 2009).
Po zakończeniu prac archeologicznych planowana jest rekonstrukcja grodu (http://archeowiesci.pl/, 2009).
Obiekt jest szczególnie ważny głównie ze względów historycznych. Dzieje kolegiaty tumskiej i pobliskiego grodziska sięgają początków państwa Polskiego, a jest to jedno z niewielu takich miejsc w województwie łódzkim.
Kolegiata tumska dodatkowo jest obiektem, który obrazuje nam jak wiele różnorodnych głazów narzutowych przyniósł ze sobą czwartorzędowy lądolód i jak praktycznie można wykorzystać te skały.
Bibliografia:
http://www.zamkilodzkie.pl
http://albumromanski.pl
http://archeowiesci.pl/
Lodzińska E., Wieczorek W., 2010, Województwo Łódzkie. Polska niezwykła., Demart, Warszawa
Ziomek J., 2008, Budowa geologiczna Łodzi i regionu, Wyd. UŁ, Łódź
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź
Fot. Kolegiata tumska na tle okolicznych zabudowań. Przed nią widoczna płaska łąka, stanowiąca pradolinę rzeki Bzury (fot. Barbara Raszewska).
Kościół jest zlokalizowany w pobliżu wczesnośredniowiecznego grodu, zbudowana w stylu romańskim. W 997 r. istniało tutaj opactwo benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego, utworzone prawdopodobnie z fundacji Bolesława Chrobrego i z udziałem świętego Wojciecha. W tym miejscu w 1161 roku zbudowano kolegiatę ( http://www.zamkilodzkie.pl, 2009 ).
Fot. Kolegiata Tumska. Dwie zachodnie wieże i potężna dwukondygnacyjna absyda (fot. Barbara Raszewska).
Kolegiatę poświęcono w roku 1161, podczas pierwszego zjazdu władców ówczesnej Polski. Kościół stanowił siedzibę kapituły i kolegiatę, a do 1818r. archikolegiatę. Następnie z nakazu cara Aleksandra I zlikwidowano kapitułę, a kościół do 1915 roku był jedynie siedzibą parafii. Kapitułę odnowiono w 1995 roku, przywracając tym samym tumskiej świątyni rangę archikatedry.(http://www.zamkilodzkie.pl, 2009)
Fot. Kolegiata Tumska. Ściany kolegiaty zbudowane z głazów narzutowych, portale nad oknami wykonane z piaskowców barwy żółtokremowej (fot. Barbara Raszewska).
Kolegiata jest potężną budowlą o wymiarach przeszło 35 na 12 m. Jest to trójnawowa, orientowana bazylika wybudowana w stylu romańskim, posiadająca dwie absydy na końcach osi wzdłużnej. Od wschodu znajdują się dwie baszty zwieńczone stożkowym dachem, a od zachodu czteroboczne wieże (http://www.zamkilodzkie.pl, 2009 ).
Fot. Tympanon zdobiący portal nad głównym wejściem do świątyni (fot. Barbara Raszewska)
Właściwe wejście do świątyni stanowi wspaniały romański portal datowany na 1160r, który w celach ochronnych został obudowany kruchtą. Tympanon umieszczony na nim przedstawia postać Madonny z Dzieciątkiem, adorowaną przez dwa anioły. Ponadto rzeźbie towarzyszą motywy kwiatowe, zwierzęce i figuralne ( http://albumromanski.pl, 2010 ).
Fot. Wnętrze kolegiaty, widok na główny ołtarz (fot. Barbara Raszewska).
Fot. Wnętrze kolegiaty, widok na balkon z chórem (fot. Barbara Raszewska).
Fot. Drugi ołtarz kolegiaty, znajdujący się na przeciwnym końcu nawy głównej (fot. Barbara Raszewska).
Fot. Jedna z płaskorzeźb ocalałych liczne podpalenia i grabieże (fot. Barbara Raszewska).
Fot. Balkony w nawach bocznych (fot. Barbara Raszewska).
Fot. Płaskorzeźba z XIIw przedstawiająca Chrystusa Pankratora (fot. Barbara Raszewska).
Począwszy od XV w. kolegiata była modyfikowana. Jej wnętrze nosi ślady pracy artystów romańskich, gotyckich, barokowych oraz klasycystycznych. W świątyni znajduje się bardzo cenny zabytek datowany na wiek XII, tj. płaskorzeźbę przedstawiającą Chrystusa Pankratora. Na uwagę zasługują również: romańska płyta nagrobna, przedstawiająca rycerza, czternastowieczne kamienne wsporniki sklepienne i krzyżowe, sklepienia naw bocznych, portal gotycki, prowadzący z prezbiterium do zakrystii, płyty nagrobne kanoników łęczyckich z XV w., stalle gotyckie z początku XVI w., fragmenty fresków gotyckich i renesansowych ( http://albumromanski.pl, 2010 ).
Fot. Ściana kolegiaty zbudowana z kostki granitowej. Widoczne są tutaj różowe i szare granity, laminowane gnejsy, oraz różnokolorowe porfiry (fot. Barbara Raszewska).
Cała kolegiata zbudowana jest głównie z granitowych głazów narzutowych – eratyków przyniesionych tutaj przez lądolód i osadzonych w morenie dennej na obszarze Łęczycy. Są to przede wszystkim granity o bardzo różnej kolorystyce i składzie mineralnym oraz różnej wielkości kryształów, a także sjenity.
Fot. Wschodnia ściana świątyni. Widoczne różnobarwne, ociosane głazy. Portale nad oknami wykonane z piaskowców serii ciechocińskiej (fot. Barbara Raszewska).
Okazy takich głazów, w całym województwie występują w bardzo dużej ilości. Są one śladem epoki lodowcowej. Są one charakterystyczne dla terenów ukształtowanych przez lądolód skandynawski, który w czwartorzędzie kilkakrotnie wkraczał na teren Polski, obejmując swym zasięgiem większość terytorium kraju.
Głazy występują w postaci naturalnych głazowisk, są wydobywane podczas prac rolniczych, budowlanych itp. Stanowią one również cenny surowiec budowlany, wykorzystywany do budowy obiektów sakralnych i monumentalnych (Ziomek, 2008).
Fot. Kolegiata tumska, wieże i absydy charakterystyczne dla romańskiej architektury sakralnej (fot. Barbara Raszewska).
Takie naturalne głazowiska eratyków występują zwykle w pradolinach rzek, którymi przemieszczał się lądolód niosąc ze sobą materiał skalny wraz z masą gliny zwałowej. Podczas wycofywania się go, głazy wraz z gliną były uwalniane i pozostawiane w morenie dennej. Na obszarze północnej i centralnej Polski jest wiele takich miejsc, niektóre z nich stanowią rezerwaty przyrody (Ziomek, 2008).
Największą ilość stanowią skały pochodzenia magmowego: granity, gnejsy, porfiry, kwarcyty. Oprócz nich zdarzają się też głazy zbudowane ze skał osadowych, głównie piaskowców i wapieni.
Fot. Prezbiterium zamknięte absydą z absydolią (mniejszą absydką) (fot. Barbara Raszewska).
Kamień wykorzystany do budowy kolegiaty był ciosany w kostkę ( http://albumromanski.pl, 2010 ).
Portale nad oknami i nad wejściem wykonane zostały z piaskowców serii ciechocińskiej barwy żółtokremowej , pochodzących z okolic Drzewicy, a we wnętrzu, do budowy łuków wykorzystano cegłę (Ziomek, 2008).
Około 300 m od kolegiaty znajduje się wczesnośredniowieczny gród łęczycki. Do tej pory odkryto wejście bramne z 900 r, znajdujące się w północnej części. Archeolodzy wydobyli również m.in. groty strzał, zdobione srebrem żelazne ostrogi, bogate aplikacje odzieży, elementy strojów, noże, pierścienie wykonane ze szkła, srebra oraz złota, a także narzędzia kowalskie (http://archeowiesci.pl/, 2009).
Brama wraz z grodem została spalona w 1107 r przez wojska Bolesława Krzywoustego, który walczył o tron ze swoim bratem Zbigniewem. Krzywousty odbudował jednak gród, który został ponownie spalony przez krzyżaków w 1331 r (http://archeowiesci.pl/, 2009).
Po zakończeniu prac archeologicznych planowana jest rekonstrukcja grodu (http://archeowiesci.pl/, 2009).
Obiekt jest szczególnie ważny głównie ze względów historycznych. Dzieje kolegiaty tumskiej i pobliskiego grodziska sięgają początków państwa Polskiego, a jest to jedno z niewielu takich miejsc w województwie łódzkim.
Kolegiata tumska dodatkowo jest obiektem, który obrazuje nam jak wiele różnorodnych głazów narzutowych przyniósł ze sobą czwartorzędowy lądolód i jak praktycznie można wykorzystać te skały.
Bibliografia:
http://www.zamkilodzkie.pl
http://albumromanski.pl
http://archeowiesci.pl/
Lodzińska E., Wieczorek W., 2010, Województwo Łódzkie. Polska niezwykła., Demart, Warszawa
Ziomek J., 2008, Budowa geologiczna Łodzi i regionu, Wyd. UŁ, Łódź
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź
Komentarze
Prześlij komentarz