Rzeka Pilica w rejonie Tomaszowa Mazowieckiego
Rzeka Pilica płynie przez Wyżynę Małopolską, Niziny Środkowopolskie oraz Nizinę Środkowomazowiecką. Swoje źródło ma niedaleko miasta o tej samej nazwie, znajdującego się w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim. Pilica uchodzi do Wisły w okolicach wsi Ostrówek (województwo lubelskie). Jej długość wynosi 319 km, a powierzchnia dorzecza 9273 km 2 (http://old.ziemialodzka.pl/).
W rejonie Sulejowa utworzono na rzece Zalew Sulejowski o długości ok. 17 km, maksymalnej szerokości 2 km i powierzchni 2700 ha (http://old.ziemialodzka.pl/). W okolicach Tomaszowa Mazowieckiego, wpadają do niej: Luciąża, Wolbórka, Gać, Słomianka. Pilica przepływa przez trzy parki krajobrazowe (Przedborski, Sulejowski i Spalski) i przez miasta tj. Przedbórz, Sulejów, Tomaszów Mazowiecki, Nowe Miasto nad Pilicą. Na rzece Pilicy utworzony został szlak wodny o długości 228 km, a wzdłuż jej biegu pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy o długości 122 km.
Obszar dorzecza Pilicy określany jest nazwą Nadpilicze. W 1997 r. powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Pilicy i Nadpilicza (http:// www.skansenpilicy.pl ).
Pilica jest charakterystyczną rzeką nizinną. W okolicy Tomaszowa Mazowieckiego silnie meandruje oraz tworzy malownicze starorzecza. Jej dolina ma charaktery styczną budowę. Lewy brzeg posiada wysoką krawędź, zbudowaną z glin zwałowych. Prawy brzeg jest płaski, towarzyszy mu rozległa równina. Jest to jedna z niewielu rzek w Polsce prawie nie regulowanych przez człowieka.
Rzeka meandrująca charakteryzuje pojedynczym krętym korytem, tworzącym liczne meandry. Meandry są to zakola, czyli wygięte odcinki rzeki zawarte między jej dwoma zakrętami o tym samym kierunku (dwoma prawymi i dwoma lewymi) (Gradziński, Kostecka, Radomski, Unrug, 1986).
Charakteryzują się one również wolniejszym przepływem wody i mniejszą siłą transportującą. Rozwój zakoli prowadzi do stopniowego, bocznego przesuwania się koryta, jeden z brzegów jest erodowany, a drugi nadbudowywany przez łachę meandrową. Proces ten przerywany jest przez ścięcie zakola lub rozcięcie nasady jego pętli. Odcięta cześć zakola tworzy starorzecze, stopniowo zarastające i wypełniające się osadami organicznymi i z erozji wiatrowej (Gradziński, Kostecka, Radomski, Unrug, 1986).
Grubsze okruchy transportowane przez rzekę, osadzane są głównie w obrębie koryta, drobniejsze, które mogą pokonać o wiele dłuższą drogę, osiadają na brzegach i na terenach zalewowych (Gradziński, Kostecka, Radomski, Unrug, 1986).
Główny nurt rzeki meandrującej znajduje się bliżej brzegu, znajdującego się po zewnętrznej stronie zakola. W tym miejscu brzeg jest silnie podcinany i staje się znacznie wyższy. Przeciwległy brzeg jest znacznie łagodniejszy. Na nim gromadzi się osad niesiony przez rzekę, tworząc odsypy przykorytowe i powodując przesuwanie się brzegu w stronę koryta.
Pilica zaczęła meandrować dopiero w holocenie. Powyżej dla zbudowanego z osadów holoceńskich brzegu, występuje terasa nadzalewowa z późnego vistulianu, kształtowana przez rzekę roztokową (Kobojek E., Kobojek S., 2005). Rzeka rozcina powierzchnię wysoczyzny, odsłaniając skały jurajskie (w okolicy Sulejowa) i kredowe (Tomaszów Mazowiecki, Spała) występujące w podłożu.
Pilica jest również ważnym stanowiskiem ochrony bobrów, bocianów czarnych i różanek.
Pilica jest obiektem o bardzo istotnym znaczeniu krajobrazotwórczym i klimatotwórczym. Nad jej brzegiem zlokalizowane jest kilkanaście miejscowości letniskowych, które prosperują od kilkudziesięciu lat. Warto tutaj podkreślić walory dydaktyczne rzeki. Dzięki temu, że nie jest ona sztucznie regulowana, bardzo dobrze widać na jej przykładzie formy jakie tworzy rzeka meandrująca.
W korycie rzeki widać liczne przełomy i progi skalne, zbudowane ze skał jurajskich występujących w okolicy Sulejowa i skał kredowych w pobliżu Tomaszowa Mazowieckiego. Przy niskim stanie wód i roślinności na brzegach, również można zobaczyć utwory czwartorzędowe i starsze odsłaniające się w terasach.
Obiekt na wybranych odcinkach może być wzbogacony w opisy cech rzeki meandrującej, towarzyszących jej form (meandry, łachy meandrowe, starorzecza). Ponadto opis profili czy skał odsłaniających się w brzegach, stanowi doskonały materiał do wytypowania ścieżki dydaktycznej, podnoszącej atrakcyjność tego regionu.
Bibliografia:
www.old.ziemialodzka.pl/
http:// www.skansenpilicy.pl
Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1986, Zarys sedymentologii, Wyd. Geol., Warszawa
Kobojek E., Kobojek S., 2005, Doliny rzeczne regionu łódzkiego. Geneza, cechy przyrodnicze i antropogeniczne przekształcenia, Wydz. Nauk Geograficznych UŁ, Łódź
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź
Fot. Pilica w okolicy Spały, widok z lotu ptaka (http://www.spala.pl).
W rejonie Sulejowa utworzono na rzece Zalew Sulejowski o długości ok. 17 km, maksymalnej szerokości 2 km i powierzchni 2700 ha (http://old.ziemialodzka.pl/). W okolicach Tomaszowa Mazowieckiego, wpadają do niej: Luciąża, Wolbórka, Gać, Słomianka. Pilica przepływa przez trzy parki krajobrazowe (Przedborski, Sulejowski i Spalski) i przez miasta tj. Przedbórz, Sulejów, Tomaszów Mazowiecki, Nowe Miasto nad Pilicą. Na rzece Pilicy utworzony został szlak wodny o długości 228 km, a wzdłuż jej biegu pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy o długości 122 km.
Obszar dorzecza Pilicy określany jest nazwą Nadpilicze. W 1997 r. powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Pilicy i Nadpilicza (http:// www.skansenpilicy.pl ).
Fot. Pilica w miejscowości Fryszerka (fot. Barbara Raszewska).
Pilica jest charakterystyczną rzeką nizinną. W okolicy Tomaszowa Mazowieckiego silnie meandruje oraz tworzy malownicze starorzecza. Jej dolina ma charaktery styczną budowę. Lewy brzeg posiada wysoką krawędź, zbudowaną z glin zwałowych. Prawy brzeg jest płaski, towarzyszy mu rozległa równina. Jest to jedna z niewielu rzek w Polsce prawie nie regulowanych przez człowieka.
Fot. Pilica w miejscowości Fryszerka. (fot. Barbara Raszewska).
Rzeka meandrująca charakteryzuje pojedynczym krętym korytem, tworzącym liczne meandry. Meandry są to zakola, czyli wygięte odcinki rzeki zawarte między jej dwoma zakrętami o tym samym kierunku (dwoma prawymi i dwoma lewymi) (Gradziński, Kostecka, Radomski, Unrug, 1986).
Charakteryzują się one również wolniejszym przepływem wody i mniejszą siłą transportującą. Rozwój zakoli prowadzi do stopniowego, bocznego przesuwania się koryta, jeden z brzegów jest erodowany, a drugi nadbudowywany przez łachę meandrową. Proces ten przerywany jest przez ścięcie zakola lub rozcięcie nasady jego pętli. Odcięta cześć zakola tworzy starorzecze, stopniowo zarastające i wypełniające się osadami organicznymi i z erozji wiatrowej (Gradziński, Kostecka, Radomski, Unrug, 1986).
Fot. Pilica w miejscowości Fryszerka. (fot. Barbara Raszewska).
Grubsze okruchy transportowane przez rzekę, osadzane są głównie w obrębie koryta, drobniejsze, które mogą pokonać o wiele dłuższą drogę, osiadają na brzegach i na terenach zalewowych (Gradziński, Kostecka, Radomski, Unrug, 1986).
Główny nurt rzeki meandrującej znajduje się bliżej brzegu, znajdującego się po zewnętrznej stronie zakola. W tym miejscu brzeg jest silnie podcinany i staje się znacznie wyższy. Przeciwległy brzeg jest znacznie łagodniejszy. Na nim gromadzi się osad niesiony przez rzekę, tworząc odsypy przykorytowe i powodując przesuwanie się brzegu w stronę koryta.
Fot. Pilica w miejscowości Fryszerka. Po prawej stronie, widoczne resztki żeremia (fot. Barbara Raszewska).
Pilica zaczęła meandrować dopiero w holocenie. Powyżej dla zbudowanego z osadów holoceńskich brzegu, występuje terasa nadzalewowa z późnego vistulianu, kształtowana przez rzekę roztokową (Kobojek E., Kobojek S., 2005). Rzeka rozcina powierzchnię wysoczyzny, odsłaniając skały jurajskie (w okolicy Sulejowa) i kredowe (Tomaszów Mazowiecki, Spała) występujące w podłożu.
Pilica jest również ważnym stanowiskiem ochrony bobrów, bocianów czarnych i różanek.
Fot. Pilica w okolicy Inowłodza. (fot. Barbara Raszewska).
Pilica jest obiektem o bardzo istotnym znaczeniu krajobrazotwórczym i klimatotwórczym. Nad jej brzegiem zlokalizowane jest kilkanaście miejscowości letniskowych, które prosperują od kilkudziesięciu lat. Warto tutaj podkreślić walory dydaktyczne rzeki. Dzięki temu, że nie jest ona sztucznie regulowana, bardzo dobrze widać na jej przykładzie formy jakie tworzy rzeka meandrująca.
W korycie rzeki widać liczne przełomy i progi skalne, zbudowane ze skał jurajskich występujących w okolicy Sulejowa i skał kredowych w pobliżu Tomaszowa Mazowieckiego. Przy niskim stanie wód i roślinności na brzegach, również można zobaczyć utwory czwartorzędowe i starsze odsłaniające się w terasach.
Obiekt na wybranych odcinkach może być wzbogacony w opisy cech rzeki meandrującej, towarzyszących jej form (meandry, łachy meandrowe, starorzecza). Ponadto opis profili czy skał odsłaniających się w brzegach, stanowi doskonały materiał do wytypowania ścieżki dydaktycznej, podnoszącej atrakcyjność tego regionu.
Bibliografia:
www.old.ziemialodzka.pl/
http:// www.skansenpilicy.pl
Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1986, Zarys sedymentologii, Wyd. Geol., Warszawa
Kobojek E., Kobojek S., 2005, Doliny rzeczne regionu łódzkiego. Geneza, cechy przyrodnicze i antropogeniczne przekształcenia, Wydz. Nauk Geograficznych UŁ, Łódź
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź
Komentarze
Prześlij komentarz