Nieczynna żwirownia w Nowosolnej.
Obiekt znajduje się we wschodniej części Łodzi, niedaleko osiedla Stoki. Wyrobisko nie jest już eksploatowane, wstęp do niego jest wzbroniony, ale z wielu punktów na skarpie jest dobry widok. W tym miejscu, pomimo zakazu wstępu, często są organizowane imprezy plenerowe, dla miłośników quadów, crossów, czy paintballa.
Plan zagospodarowania przestrzennego miasta Łodzi, zakładał przekształcenie opustoszałej żwirowni w wysypisko śmieci. Pomysł nie został zrealizowany, ponieważ w jej pobliżu zlokalizowany jest strategiczny zbiornik wody pitnej dla Łodzi. Aktualnie planuje się utworzenie w tym miejscu stanowiska dokumentacyjnego.
Żwirownia zlokalizowana jest niedaleko tzw. Wzgórza Radary, czyli najwyżej położonego punktu Łodzi (284 m n.p.m.).
Żwirownia ma długość ok 1100m i szerokość od 500 do 900 m. Jej łączna głębokość wynosi do 40 m. W jej obrębie znaj dują się dwa poziomy eksploatacyjne. Dno wyrobiska częściowo jest porośnięte roślinnością niską i młodymi brzózkami. Znajdują się tam też trzy duże głazy narzutowe, pochodzenia północnego. Największy z nich (granit różowy) ma około 3 m średnicy i 1,5 m wysokości.
Mniejszy z nich o wymiarach ok 1x1 m jest to gnejs o ciekawej strukturze. W cienkich laminach występują naprzemiennie minerały jasne i ciemne. Z pośród jasnych są to kwarc i skalenie, wśród ciemnych występuje biotyt, amfibole i piryt.
Plan zagospodarowania przestrzennego miasta Łodzi, zakładał przekształcenie opustoszałej żwirowni w wysypisko śmieci. Pomysł nie został zrealizowany, ponieważ w jej pobliżu zlokalizowany jest strategiczny zbiornik wody pitnej dla Łodzi. Aktualnie planuje się utworzenie w tym miejscu stanowiska dokumentacyjnego.
Żwirownia zlokalizowana jest niedaleko tzw. Wzgórza Radary, czyli najwyżej położonego punktu Łodzi (284 m n.p.m.).
Fot. Żwirownia, widok z lotu ptaka (źródło www.maps.google.pl)
Żwirownia ma długość ok 1100m i szerokość od 500 do 900 m. Jej łączna głębokość wynosi do 40 m. W jej obrębie znaj dują się dwa poziomy eksploatacyjne. Dno wyrobiska częściowo jest porośnięte roślinnością niską i młodymi brzózkami. Znajdują się tam też trzy duże głazy narzutowe, pochodzenia północnego. Największy z nich (granit różowy) ma około 3 m średnicy i 1,5 m wysokości.
Fot. Dwa z trzech głazów narzutowych. Po lewej granit różowy, po prawej gnejs.(fot. Barbara Raszewska)
Mniejszy z nich o wymiarach ok 1x1 m jest to gnejs o ciekawej strukturze. W cienkich laminach występują naprzemiennie minerały jasne i ciemne. Z pośród jasnych są to kwarc i skalenie, wśród ciemnych występuje biotyt, amfibole i piryt.
Fot. Gnejs (mniejszy głaz). (fot. Barbara Raszewska)
Fot. Zbliżenie na powierzchnię gnejsu. Widoczne są cienkie laminy składające się z ciemnych i jasnych minerałów. (fot. Barbara Raszewska)
W kamieniołomie tym eksploatowano piasek pochodzenia polodowcowego, zgromadzony w formie akumulacyjnej zwanej kemem (Kluczyński , Różycki, 1966).
Fot. Żwirownia w Nowosolnej. Widoczne są dwa poziomy eksploatacyjne wyrobiska, różniące się od siebie kolorem (fot. Barbara Raszewska).
Fot. Żwirownia w Nowosolnej. Rozległe dno wyrobiska i ściany od strony wschodniej porośnięte roślinnością. Na ścianach widoczne są niewielkie wcięcia powstałe podczas spływania wody ze skarp (fot. Barbara Raszewska).
Kem jest to garb, pagórek o wysokości od kilku do kilkudziesięciu metrów i średnicy do kilkuset metrów, o stromych zboczach, powstający w obrębie lodowca. Powstaje zwykle w szczelinie lub między sąsiednimi bryłami lodu, z osadzonych tam mułków lub z materiału piaszczysto – żwirowego. W trakcie wytapiania się lodowca brzegi tych osadów osuwają się wskutek zaniku podparcia. Powstaje forma przypominająca ścięty stożek. Prawdopodobnie taką właśnie formą jest pobliskie Wzgórze Radarowe.
Fot. Etapy powstawania pagórka kemowego. 1 – osadzanie się materiału piaszczysto – żwirowego, transportowanego przez wody supraglacjalne, w szczelinie, 2 – rozsuwania się brył lodu, brzegi osadu tracą podparcie, 3 – brzegi osadu opadają (rys. Barbara Raszewska)
Charakterystyczną cechą takich osadów jest rozkład uziarnienia wyraźnie wzrastający ku górze formy. W dolnej części wyrobiska żwirowni piasek jest bardzo drobnoziarnisty, prawie mułkowy, a ku górze przechodzi w grubszy do piasków żwirowych włącznie. Piasek znajdujący się w żwirowni jest barwy żółtej, niekiedy rdzawej. Widoczne są w nim, ziarna różnych minerałów i skał wyerodowanych przez lodowiec z podłoża po którym się przemieszczał.
Fot. Rozległe płaskie dno nieczynnego wyrobiska, częściowo porośnięte roślinnością (fot. Barbara Raszewska).
Podobne formy polodowcowe są dość powszechne w rejonie Łodzi. Właśnie na tym obszarze lądolód ostatniego zlodowacenia (Warty), miał swój końcowy odcinek. Pozostawił on tutaj po sobie morenę czołową, która silnie zróżnicowała rzeźbę tego terenu. W całym wyrobisku widoczne są efekty erozji tj. małe piargi, mini żleby oraz ślady wymywania przez wodę osadów słabo zwięzłych. Na ich przykładzie można łatwo przedstawić jak przebiegają współczesne i dawne procesy erozji wodnej związanej z opadami.
Fot. Jedna ze ścian wyrobiska. Na górze widoczna jest niewielka hałda usypana prawdopodobnie z nadkładu. Cała ściana poprzecinana jest żłobieniami. Część z nich jest efektem spływania wody. Niektóre jednak są śladami kół motorów crossowych.
Obiekt ma dużą szansę stać się zarówno atrakcją geoturstyczną jak i obiektem rekreacyjnym. Jest to idealne miejsce dla uprawiania sportów crossowych, czy zawodów paintballa, zlokalizowane z jednej strony blisko centrum miasta i jednocześnie z dala od domów mieszkalnych.
Fot. Najwyższa ze ścian wyrobiska. Na dnie i na ścianach widoczne są ślady kół.
Jest to jedna z wielu odkrywek piasków polodowcowych na tym obszarze. Każda jednak znajduje się w obrębie innej formy, zwykle są to ozy, kemy lub wydmy. Ich ułożenie i surowiec się w nich znajdujący daje obraz na zasięg i kierunki wędrówki lodowców ostatni ego zlodowacenia.
Obserwacje osadów wzdłuż np. ścieżki dydaktycznej pozwoliłyby na zapoznanie się z różnymi typami i formami osadów polodowcowych. Można by więc pomyśleć nad umieszczeniem tablic przyodsłonięciach, zawierających informacje na temat osadów, procesów ich powstawania i erozji.
Bibliografia:
Kluczyński S., Różycki F., 1966, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz: Łódź Zachód, Wyd. Państw. Inst. Geol., Warszawa
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź
Komentarze
Prześlij komentarz