Kopalnia chalcedonitów Inowłódz

Kolejnym ciekawym obiektem, który warto odwiedzić  jest wielkopowierzchniowa kopalnia odkrywkowa jurajskich chalcedonitów, znajdująca się koło miejscowości Inowłódz. Kopalnia jest w dalszym ciągu czynna i zarządzana  przez firmę prywatną  Mikrosil Sp. z o.o., więc nie da się do niej wejść, ale można ją obejść od strony sąsiadującego lasu, a z góry jest doskonały widok na całe wyrobisko.

Fot. Widok na wyrobisko z drogi dojazdowej (fot. Barbara Raszewska)


Jest to kamieniołom  chalcedonitu górnojurajskiego.  Jest to jedyna kopalina w tym złożu i występuje  w postaci trzech pokładów.  Eksploatowane warstwy chalcedonitów występują w obrębie słabozwięzłych iłów, mułków i piasków (Ratajczak, Wyszomorski, 1991). Teofilów  jest miejscowością letniskowo  –  wypoczynkowo, malowniczo położoną wśród niezabudowanych terenów, nad samym brzegiem Pilicy. W miejscowości tej znajduje się kilka domów letniskowych i kempingów, skąd można zaplanować ciekawy spacer po kopalni.



Kopalnia w Inowłodzu składa się z dwóch wyrobisk, połączonych ze sobą.  Jedno, znajdujące się bliżej drogi ma wymiary ok. 300 x 400 m i   nadal  jest  eksploatowane. Na środku znajduje się niewielki staw, w którym woda ma kolor turkusowy. Ściany kamieniołomu mają ok. 20 m wysokości, a w ich obrębie znajdują się tutaj dwa poziomy eksploatacyjne, po 5 –  15  m wysokości.  Na ścianach widoczne jest uławicenie oraz różnice w kolorze skały , spowodowane występowaniem innych skał pomiędzy warstwami chalcedonitów.

Fot. Zalane wodą dno kopalni, w tle widoczne ściany wyrobiska i maszyny górnicze (fot. Barbara Raszewska)


Po prawej stronie wyrobiska znajduje się wysoka skarpa, na której usypana jest hałda, prawdopodobnie z nadkładu. Drugi, większy kamieniołom ma rozmiary ok. 600 x 300 m i również jest eksploatowane. Ściany w nim są nieco niższe niż w pierwszym. „Użytkownikiem złoża Teofilów jest kopalnia Inowłódz, należąca do spółki Mikrosil Sp. z o.o. Złoże eksploatowane jest wgłębnie, systemem ścianowym. Przeróbka materiału
polega na wielokrotnym kruszeniu i przesiewaniu zakończonym suszeniem, co umożliwia przygotowanie pozbawionego wilgoci materiału o odpowiednich frakcjach. Produktem końcowym jest piasek chalcedonitowy (…) oraz żwir…” (Michel, 2011).

Fot. Widok na dno kamieniołomu i jego północną ścianę (fot. Barbara Raszewska)



Przedmiotem eksploatacji kopalni jest  chalcedonit górnojurajski, zwana chalcedonitem spongiolitowym.
Zalicza się go do skał krzemionkowych. Jego skład mineralny stanowi  głównie krzemionka, pochodząca z gąbek i chalcedon. Powstała ona w skutek osadzania się żelu krzemionkowego w obrębie materiału wapienno  –  marglistego, w warunkach klimatu tropikalnego panującego tutaj w okresie jury.
Struktury oraz barwy chalcedonitów są zmienne. Na tej podstawie wydzielono wśród nich dwie odmiany: mlecznoniebieskawą i szarą (Ratajczak,  Wyszomorski, 1991).

Fot. Widok na hałdę znajdującą się pomiędzy wyrobiskami (fot. Barbara Raszewska)


Takie duże nagromadzenie czystej krzemionki, świadczy o występowaniu na tym  obszarze wapieni rafowych zbudowanych głównie z gąbek. Są to organizmy morskie, żyjące na dnie ciepłych i dobrze przewietrzonych zbiorników. Ich szkielet utworzony jest głównie z igieł i włókien. Igły   te  zbudowane są na ogół z krzemionki  (opalu, który na ogół przekrystalizowywuje w chalcedon)  lub węglanu wapnia (Beurlen, Lichter, 1997).
Przy dużym nagromadzeniu martwych gąbek, na niewielkiej głębokości zbiornika, węglan wapnia ulega rozpuszczeniu, a krzemionka w połączeniu  z  wodą tworzy  żel, który następnie  ulega rekrystalizacji  tworząc minerały kwarcu.  W wyniku procesów metamorficznych minerały kwarcu przechodzą w inną postać krystaliczną, zwaną chalcedonem. Nagromadzenie dużej ilości tego minerału tworzy skałę o nazwie chalcedonit.

Fot. Jedna z maszyn górniczych znajdująca się w południowej części kamieniołomu (fot. Barbara Raszewska)

Oprócz chalcedonu w złożu występują również w niewielkich il ościach: kwarc, opal, wodorotlenki żelaza, piryt, związki manganu oraz minerały ilaste (Michel, 2011).
W kamieniołomie można znaleźć liczne skamieniałości  gąbek, małży i ramienionogów. Zwykle są one zachowane w postaci odlewów.
Chalcedonit zalicza się do skał unikalnych. Występuje on w takim nagromadzeniu jedynie na tym obszarze, a eksploatowane  są one  jedynie ze złoża Teofilów.  Jest to skała o właściwościach wielosurowcowych. Obecnie kruszywo chalcedonitów jest wykorzystywany w drogownictwie, przy podbudowie dróg o ruchu lekkim i bardzo lekkim. Materiał pozyskiwany z tego złoża jest również przydatne jako surowiec do produkcji past i proszków do szorowania oraz płynów do mycia podwozi samochodowych. Innym wykorzystaniem  chalcedonitu  jest zastosowanie go  jako krzemionkowego wypełniacza do produkcji farb, lakierów, emalii, kitów i szpachlówek (Michel, 2011).
Odpadowe frakcje chalcedonitu są wartościowym surowcem wykorzystywanym do produkcji tworzywa używanego do filtracji wody. W ostatnich latach uznano go również za odpowiedni surowiec do zastosowania w technologii uzdatniania wody, oczyszczania ścieków. Wykazuje on dużą przydatność do oczyszczania wody ze związków żelaza(III), jest też bardzo dobrym nośnikiem tlenków manganu, jest zatem przydatny w procesie odmanganiania wody  (Michel, 2011).

Bibliografia:

Beurlen K., Lichter G., 1997, Skamieniałości – leksykon przyrodniczy, Świat Książki

Michel M., 2011,  Charakterystyka chalcedonitu ze złoża Teofilów pod kątem możliwości wykorzystania w technologii uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, Gosp.  Sur. Min., tom 27, z. 1, str. 49 – 67, Polska Akademia Nauk, Kraków

Ratajczak T., Wyszomorski P., 1991, Charakterystyka mineralogiczno –  surowcowa chal-cedonitów spongliolitowych z Teofilowa nad Pilicą, Gosp. Sur. Min., tom 7, z. 1, str. 65 – 84, Wyd. CPPGSMiE PAN, Kraków

Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź









Komentarze

  1. Nie ma czegoś takiego jak "minerały kwarcu"!. Kwarc jest tylko JEDEN. Chemicznie jest to "krzemionka", czyli dwutlenek krzemu (strukturalnie: krzemian szkieletowy) i JEDNA z FORM MINERALNYCH (polimorfów) krzemionki. Inne MINERAŁY będące CHEMICZNIE krzemionką, to coesyt, stiszowit, cristobalit, trydymit, seifertyt oraz mogánit.

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Kopalnia żelaza w Łęczycy.

Na początek...

Kościół św. Idziego w Inowłodzu