Kopalnia chalcedonitów Inowłódz
Kolejnym ciekawym obiektem, który warto odwiedzić jest wielkopowierzchniowa kopalnia odkrywkowa jurajskich chalcedonitów, znajdująca się koło miejscowości Inowłódz. Kopalnia jest w dalszym ciągu czynna i zarządzana przez firmę prywatną Mikrosil Sp. z o.o., więc nie da się do niej wejść, ale można ją obejść od strony sąsiadującego lasu, a z góry jest doskonały widok na całe wyrobisko.
Jest to kamieniołom chalcedonitu górnojurajskiego. Jest to jedyna kopalina w tym złożu i występuje w postaci trzech pokładów. Eksploatowane warstwy chalcedonitów występują w obrębie słabozwięzłych iłów, mułków i piasków (Ratajczak, Wyszomorski, 1991). Teofilów jest miejscowością letniskowo – wypoczynkowo, malowniczo położoną wśród niezabudowanych terenów, nad samym brzegiem Pilicy. W miejscowości tej znajduje się kilka domów letniskowych i kempingów, skąd można zaplanować ciekawy spacer po kopalni.
Kopalnia w Inowłodzu składa się z dwóch wyrobisk, połączonych ze sobą. Jedno, znajdujące się bliżej drogi ma wymiary ok. 300 x 400 m i nadal jest eksploatowane. Na środku znajduje się niewielki staw, w którym woda ma kolor turkusowy. Ściany kamieniołomu mają ok. 20 m wysokości, a w ich obrębie znajdują się tutaj dwa poziomy eksploatacyjne, po 5 – 15 m wysokości. Na ścianach widoczne jest uławicenie oraz różnice w kolorze skały , spowodowane występowaniem innych skał pomiędzy warstwami chalcedonitów.
Po prawej stronie wyrobiska znajduje się wysoka skarpa, na której usypana jest hałda, prawdopodobnie z nadkładu. Drugi, większy kamieniołom ma rozmiary ok. 600 x 300 m i również jest eksploatowane. Ściany w nim są nieco niższe niż w pierwszym. „Użytkownikiem złoża Teofilów jest kopalnia Inowłódz, należąca do spółki Mikrosil Sp. z o.o. Złoże eksploatowane jest wgłębnie, systemem ścianowym. Przeróbka materiału
polega na wielokrotnym kruszeniu i przesiewaniu zakończonym suszeniem, co umożliwia przygotowanie pozbawionego wilgoci materiału o odpowiednich frakcjach. Produktem końcowym jest piasek chalcedonitowy (…) oraz żwir…” (Michel, 2011).
Przedmiotem eksploatacji kopalni jest chalcedonit górnojurajski, zwana chalcedonitem spongiolitowym.
Zalicza się go do skał krzemionkowych. Jego skład mineralny stanowi głównie krzemionka, pochodząca z gąbek i chalcedon. Powstała ona w skutek osadzania się żelu krzemionkowego w obrębie materiału wapienno – marglistego, w warunkach klimatu tropikalnego panującego tutaj w okresie jury.
Struktury oraz barwy chalcedonitów są zmienne. Na tej podstawie wydzielono wśród nich dwie odmiany: mlecznoniebieskawą i szarą (Ratajczak, Wyszomorski, 1991).
Takie duże nagromadzenie czystej krzemionki, świadczy o występowaniu na tym obszarze wapieni rafowych zbudowanych głównie z gąbek. Są to organizmy morskie, żyjące na dnie ciepłych i dobrze przewietrzonych zbiorników. Ich szkielet utworzony jest głównie z igieł i włókien. Igły te zbudowane są na ogół z krzemionki (opalu, który na ogół przekrystalizowywuje w chalcedon) lub węglanu wapnia (Beurlen, Lichter, 1997).
Przy dużym nagromadzeniu martwych gąbek, na niewielkiej głębokości zbiornika, węglan wapnia ulega rozpuszczeniu, a krzemionka w połączeniu z wodą tworzy żel, który następnie ulega rekrystalizacji tworząc minerały kwarcu. W wyniku procesów metamorficznych minerały kwarcu przechodzą w inną postać krystaliczną, zwaną chalcedonem. Nagromadzenie dużej ilości tego minerału tworzy skałę o nazwie chalcedonit.
Oprócz chalcedonu w złożu występują również w niewielkich il ościach: kwarc, opal, wodorotlenki żelaza, piryt, związki manganu oraz minerały ilaste (Michel, 2011).
W kamieniołomie można znaleźć liczne skamieniałości gąbek, małży i ramienionogów. Zwykle są one zachowane w postaci odlewów.
Chalcedonit zalicza się do skał unikalnych. Występuje on w takim nagromadzeniu jedynie na tym obszarze, a eksploatowane są one jedynie ze złoża Teofilów. Jest to skała o właściwościach wielosurowcowych. Obecnie kruszywo chalcedonitów jest wykorzystywany w drogownictwie, przy podbudowie dróg o ruchu lekkim i bardzo lekkim. Materiał pozyskiwany z tego złoża jest również przydatne jako surowiec do produkcji past i proszków do szorowania oraz płynów do mycia podwozi samochodowych. Innym wykorzystaniem chalcedonitu jest zastosowanie go jako krzemionkowego wypełniacza do produkcji farb, lakierów, emalii, kitów i szpachlówek (Michel, 2011).
Odpadowe frakcje chalcedonitu są wartościowym surowcem wykorzystywanym do produkcji tworzywa używanego do filtracji wody. W ostatnich latach uznano go również za odpowiedni surowiec do zastosowania w technologii uzdatniania wody, oczyszczania ścieków. Wykazuje on dużą przydatność do oczyszczania wody ze związków żelaza(III), jest też bardzo dobrym nośnikiem tlenków manganu, jest zatem przydatny w procesie odmanganiania wody (Michel, 2011).
Bibliografia:
Beurlen K., Lichter G., 1997, Skamieniałości – leksykon przyrodniczy, Świat Książki
Michel M., 2011, Charakterystyka chalcedonitu ze złoża Teofilów pod kątem możliwości wykorzystania w technologii uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, Gosp. Sur. Min., tom 27, z. 1, str. 49 – 67, Polska Akademia Nauk, Kraków
Ratajczak T., Wyszomorski P., 1991, Charakterystyka mineralogiczno – surowcowa chal-cedonitów spongliolitowych z Teofilowa nad Pilicą, Gosp. Sur. Min., tom 7, z. 1, str. 65 – 84, Wyd. CPPGSMiE PAN, Kraków
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź
Fot. Widok na wyrobisko z drogi dojazdowej (fot. Barbara Raszewska)
Jest to kamieniołom chalcedonitu górnojurajskiego. Jest to jedyna kopalina w tym złożu i występuje w postaci trzech pokładów. Eksploatowane warstwy chalcedonitów występują w obrębie słabozwięzłych iłów, mułków i piasków (Ratajczak, Wyszomorski, 1991). Teofilów jest miejscowością letniskowo – wypoczynkowo, malowniczo położoną wśród niezabudowanych terenów, nad samym brzegiem Pilicy. W miejscowości tej znajduje się kilka domów letniskowych i kempingów, skąd można zaplanować ciekawy spacer po kopalni.
Kopalnia w Inowłodzu składa się z dwóch wyrobisk, połączonych ze sobą. Jedno, znajdujące się bliżej drogi ma wymiary ok. 300 x 400 m i nadal jest eksploatowane. Na środku znajduje się niewielki staw, w którym woda ma kolor turkusowy. Ściany kamieniołomu mają ok. 20 m wysokości, a w ich obrębie znajdują się tutaj dwa poziomy eksploatacyjne, po 5 – 15 m wysokości. Na ścianach widoczne jest uławicenie oraz różnice w kolorze skały , spowodowane występowaniem innych skał pomiędzy warstwami chalcedonitów.
Fot. Zalane wodą dno kopalni, w tle widoczne ściany wyrobiska i maszyny górnicze (fot. Barbara Raszewska)
Po prawej stronie wyrobiska znajduje się wysoka skarpa, na której usypana jest hałda, prawdopodobnie z nadkładu. Drugi, większy kamieniołom ma rozmiary ok. 600 x 300 m i również jest eksploatowane. Ściany w nim są nieco niższe niż w pierwszym. „Użytkownikiem złoża Teofilów jest kopalnia Inowłódz, należąca do spółki Mikrosil Sp. z o.o. Złoże eksploatowane jest wgłębnie, systemem ścianowym. Przeróbka materiału
polega na wielokrotnym kruszeniu i przesiewaniu zakończonym suszeniem, co umożliwia przygotowanie pozbawionego wilgoci materiału o odpowiednich frakcjach. Produktem końcowym jest piasek chalcedonitowy (…) oraz żwir…” (Michel, 2011).
Fot. Widok na dno kamieniołomu i jego północną ścianę (fot. Barbara Raszewska)
Przedmiotem eksploatacji kopalni jest chalcedonit górnojurajski, zwana chalcedonitem spongiolitowym.
Zalicza się go do skał krzemionkowych. Jego skład mineralny stanowi głównie krzemionka, pochodząca z gąbek i chalcedon. Powstała ona w skutek osadzania się żelu krzemionkowego w obrębie materiału wapienno – marglistego, w warunkach klimatu tropikalnego panującego tutaj w okresie jury.
Struktury oraz barwy chalcedonitów są zmienne. Na tej podstawie wydzielono wśród nich dwie odmiany: mlecznoniebieskawą i szarą (Ratajczak, Wyszomorski, 1991).
Fot. Widok na hałdę znajdującą się pomiędzy wyrobiskami (fot. Barbara Raszewska)
Takie duże nagromadzenie czystej krzemionki, świadczy o występowaniu na tym obszarze wapieni rafowych zbudowanych głównie z gąbek. Są to organizmy morskie, żyjące na dnie ciepłych i dobrze przewietrzonych zbiorników. Ich szkielet utworzony jest głównie z igieł i włókien. Igły te zbudowane są na ogół z krzemionki (opalu, który na ogół przekrystalizowywuje w chalcedon) lub węglanu wapnia (Beurlen, Lichter, 1997).
Przy dużym nagromadzeniu martwych gąbek, na niewielkiej głębokości zbiornika, węglan wapnia ulega rozpuszczeniu, a krzemionka w połączeniu z wodą tworzy żel, który następnie ulega rekrystalizacji tworząc minerały kwarcu. W wyniku procesów metamorficznych minerały kwarcu przechodzą w inną postać krystaliczną, zwaną chalcedonem. Nagromadzenie dużej ilości tego minerału tworzy skałę o nazwie chalcedonit.
Fot. Jedna z maszyn górniczych znajdująca się w południowej części kamieniołomu (fot. Barbara Raszewska)
Oprócz chalcedonu w złożu występują również w niewielkich il ościach: kwarc, opal, wodorotlenki żelaza, piryt, związki manganu oraz minerały ilaste (Michel, 2011).
W kamieniołomie można znaleźć liczne skamieniałości gąbek, małży i ramienionogów. Zwykle są one zachowane w postaci odlewów.
Chalcedonit zalicza się do skał unikalnych. Występuje on w takim nagromadzeniu jedynie na tym obszarze, a eksploatowane są one jedynie ze złoża Teofilów. Jest to skała o właściwościach wielosurowcowych. Obecnie kruszywo chalcedonitów jest wykorzystywany w drogownictwie, przy podbudowie dróg o ruchu lekkim i bardzo lekkim. Materiał pozyskiwany z tego złoża jest również przydatne jako surowiec do produkcji past i proszków do szorowania oraz płynów do mycia podwozi samochodowych. Innym wykorzystaniem chalcedonitu jest zastosowanie go jako krzemionkowego wypełniacza do produkcji farb, lakierów, emalii, kitów i szpachlówek (Michel, 2011).
Odpadowe frakcje chalcedonitu są wartościowym surowcem wykorzystywanym do produkcji tworzywa używanego do filtracji wody. W ostatnich latach uznano go również za odpowiedni surowiec do zastosowania w technologii uzdatniania wody, oczyszczania ścieków. Wykazuje on dużą przydatność do oczyszczania wody ze związków żelaza(III), jest też bardzo dobrym nośnikiem tlenków manganu, jest zatem przydatny w procesie odmanganiania wody (Michel, 2011).
Bibliografia:
Beurlen K., Lichter G., 1997, Skamieniałości – leksykon przyrodniczy, Świat Książki
Michel M., 2011, Charakterystyka chalcedonitu ze złoża Teofilów pod kątem możliwości wykorzystania w technologii uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, Gosp. Sur. Min., tom 27, z. 1, str. 49 – 67, Polska Akademia Nauk, Kraków
Ratajczak T., Wyszomorski P., 1991, Charakterystyka mineralogiczno – surowcowa chal-cedonitów spongliolitowych z Teofilowa nad Pilicą, Gosp. Sur. Min., tom 7, z. 1, str. 65 – 84, Wyd. CPPGSMiE PAN, Kraków
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź
Nie ma czegoś takiego jak "minerały kwarcu"!. Kwarc jest tylko JEDEN. Chemicznie jest to "krzemionka", czyli dwutlenek krzemu (strukturalnie: krzemian szkieletowy) i JEDNA z FORM MINERALNYCH (polimorfów) krzemionki. Inne MINERAŁY będące CHEMICZNIE krzemionką, to coesyt, stiszowit, cristobalit, trydymit, seifertyt oraz mogánit.
OdpowiedzUsuń