Kamieniołom w Sławnie

W opisywanym kamieniołomie eksploatowane są wapienie należące do jury sulejowskiej . Podobnych wyrobisk jest w tym rejonie kilkanaście, a surowce z nich pozyskiwane, używane są w różnych gałęziach przemysłu tj. drogownictwo, budownictwo i rolnictwo.

Fot. Widok na kamieniołom od strony drogi z Sulejowa do Sławna. Po drugiej stronie wyrobiska znajduje się wysoka hałda, a po prawej stronie urządzenia górnicze (fot. Barbara Raszewska).

Kamieniołom w Sławnie zlokalizowany jest przy drodze z Sulejowa do Opoczna  po lewej stronie  drogi.

Całe wyrobisko ma wymiary ok. 500 x 500 m, a jego ściany mają wysokość do 15 m. Ściany podzielone są na trzy poziomy eksploatacyjne, po 5 m każdy. Widoczne są na nich cienkie  ławice wapieni silnie spękane.
W kamieniołomie tym eksploatowane są wapienie i wapienie margliste górnojurajskie. Są to wapienie wyraźnie uławicone, silnie spękane. Są one kremowe, z przewarstwieniami wapieni zoogenicznych i detrytycznych. Występuje tu dość liczna fauna amonitów, ramienionogów i małży. W ścianach kamieniołomów widoczne są licznie występujące leje krasowe i komory krasowe wypełnione zwietrzeliną ilastą (Ziomek, 2008).

Fot. Jedna ze ścian kamieniołomu z widocznymi trzema poziomami eksploatacyjnymi (fot. Barbara Raszewska).

Wśród wapieni występują tutaj wapienie: skalisto  –  płytowe (Barczyk, 1961), oolitowe, gąbkowe i organodetrytyczne. Charakterystyczna jest tutaj duża zmienność litologiczna. Spąg stanowią wapienie margliste i margle przechodzące ku górze w wapienie kredowe i skaliste. Wśród wapieni skalistych występują liczne przeławicenia wapieni gąbkowych, oolitów i buł krzemianowych. Powyżej nich zalegają warstwy  wapieni oolitowych z liczną fauną.

Wapienie skaliste powstawały  w środowisku morskim, poza strefą falowania, gdzie mogły się rozwijać gąbki i koralowce. Takie warunki odpowiadają osadom jurajskiego szelfu, a dokładnie strefie sublitoralnej. W tej strefie fale nie maja tak wielkiej siły niszczącej jak na brzegu. Takie środowisko tłumaczyło by również wymianę krzemionki z igieł gąbek na wę-glan wapnia, którego koncentrację zawsze obserwuje się w wodach ciepłych i przybrzeżnych (Barczyk, 1961).

Fot. Jedna ze ścian wyrobiska. Widoczne są tutaj cienkie ławice oraz liczne spękania.

Występujące tutaj wapienie kredowe są porowate,  słabo zwięzłe,  silnie mażące  (w stanie mokrym, stają się lepkie i mocno brudzą  palce). Są one słabo uławicone, a w ich obrębie widoczne składniki ziarniste, ułożone nieraz w postaci wydłużonych  soczewek. Występuje w nich liczna fauna, głównie są to: brachiopody, małże, głowonogi, skorupiaki, liliowce, rozgwiazdy, jeżowce. Jedynie gąbki są tutaj rzadkością. Można w nich znaleźć również dużą ilość krzemieni, które występują bądź samodzielnie,  bądź  też grupują się w wyraźne poziomy , niekiedy przechodzą w rogowce (Merta, 1972).
W ławicach wapieni kredowych występują ponadto chodniki  mułotoczy  zachowane w postaci rurek o wzmocnionych kalcytem ściankach (Merta, 1972).

Nieco inną skałą występującą w tym miejscu są wapienie margliste i margle.
Margle jest to skała przejściowa między wapiennymi, a ilastymi. Mogą zawierać domieszki materiału okruchowego, a pospolitymi ich składnikami są minerały  autogeniczne (Bolewski, 1988). Głównym  składnikiem tej skały jest kalcyt, któremu towarzyszą niewielkie ilości dolomitu i syderytu.
Wapienie margliste zaś są skałą przejściowa między wapieniem a marglem. Rozróżnić je można, po ilości kalcytu i minerałów ilastych w składzie mineralnym.

Fot. Urządzenia górnicze. (fot. Barbara Raszewska)

Inną ciekawostką jest obecność w tym rejonie uskoków, prostopadłych do osi niecki tomaszowskiej i antykliny Gielniowa. Tworzą one zręby i rowy tektoniczne, dzieląc obszar na bloki  (Szałamacha, 1992).  Efektem tego jest fakt, że znajdujące się kilka km dalej kamieniołomy, eksploatują skały starsze niż kopalnia w Sławnie, mimo, że ich położenie n.p.m. jest niemal takie samo.
Materiał eksploatowany w zakładzie Sławno wykorzystywany jest: w drogownictwie, jako wypełniacz, w budownictwie, jako mączki wapienne i kruszywo, w rolnictwie jako nawóz wapniowy i kreda pastewna  (http://www.nordkalk.pl/).

Kamieniołom w Sławnie nie ma wielkich walorów wizualnych.  Jest słabo widoczny pośród otoczenia, które stanowią pola i łąki. Znacznie silniejszy jest w tym wypadku walor poznawczy.

Ważny jest fakt, że przebiega  tutaj  granicę trzech dużych struktur  tektonicznych Polski: niecki szczecińsko  –  miechowsko –  łódzkiej,  wału środkowopolskiego i zrębu Gór Świętokrzyskich. Dzięki temu, w niedużej odległości od siebie znajdują się wychodnie zupełnie odmiennych skał, z odmiennych okresów i warunków sedymentacyjnych  (w Opocznie występują również wapienie jurajskie, ale znacznie różnią się litofacjami od wapieni ze Sławna, na północ od kamieniołomu zaś, w okolicy Tomaszowa Mazowieckiego występują kredowe piaski szklarskie).

Można tutaj również zobaczyć  jak  wygląda eksploatacja wapienia. W sąsiednich kamieniołomach prace górnicze zostały już wstrzymane, a urządzenia górnicze usunięte lub rozkradzione. Wiele takich obiektów jest zalanych wodą, jak np. Kamieniołomy w Kurnędzu i Podkurnędzu. Można pomyśleć o zagospodarowaniu ich w postaci ścieżek dydaktycznych lub miejsc eksploatacji skamieniałości.

Dzięki temu w kopalni Sławno można oglądać tutejsze osady wraz z ich   uławiceniem, spękaniami i  widocznymi procesami krasowymi, w postaci lejów krasowych w ścianach wyrobiska. Stała eksploatacja umożliwia obserwację świeżego przełamu skały i licznych skamieniałości.

Obiekt ma szanse stać się atrakcją geoturystyczną regionu, ze względu na dobre położenie komunikacyjne, w stosunku do miast i  miejscowości letniskowych  oraz bogactwo skamieniałości.

Bibliografia:

Ziomek J., 2008, Budowa geologiczna Łodzi i regionu, Wyd. UŁ, Łódź
Barczyk W., 1961,  Jura sulejowska, Acta Geol. Pol., tom 9, nr 1, str. 53  –  65, Pol. Akademia Nauk, Warszawa

Merta T., 1972, Wykształcenie facjalne wapieni opoczyńskich,  Acta Geol. Pol., tom 22, nr 1, str. 29 – 43, Pol. Akademia Nauk, Warszawa
Bolewski A., 1988, Petrografia, Wyd. Geol., Warszawa

Szałamacha G., 1992, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz: Sławno, Wyd. Państw. Inst. Geol., Warszawa
www.nordkalk.pl/
Raszewska B., 2012, Wybrane atrakcje geoturystyczne okolic Łodzi, praca dyplomowa, Łódź